Co: Zrzeszenie Artystów Plastyków Zwornik. Wystawa czynna do 30 czerwca 2013.
Gdzie: Bytom, Muzeum Górnośląskie, ul. W. Korfantego 34
„Naprzód, młodzi! Jesteśmy takimi, jakimi się każdemu z nas być podoba” – słowa te, wyrwane z kontekstu, można by przypisać równie dobrze pionierom z obozu Artiek, amerykańskim bitnikom albo angielskim punkowcom. Napisał je jednak w 1929 roku malarz Kasper Pochwalski. Było to przy okazji drugiej wystawy Zrzeszenia Artystów Plastyków Zwornik – jednej z najważniejszych grup międzywojnia. Jej symbolem stał się gotycki zwornik z Kamienicy Hetmańskiej w Krakowie, ale artystom najbliżej jest – oczywiście w przenośni – do ruchu punkowego.
Po pierwsze, grupa uznawała zasadę „róbta, co chceta” i była programowo bezprogramowa. Założyli ją absolwenci krakowskiej ASP: Emil Krcha, bracia Pochwalscy i Kazimierz Rutkowski. Później dołączyli między innymi Tytus Czyżewski, Eugeniusz Geppert, Zbigniew Pronaszko czy Marian Szczyrbuła. Wszystkich łączyło zainteresowanie kolorem i fakturą w malarstwie i to właściwie najmocniejszy wspólny trop ich twórczości.
Po drugie, artyści herbu Zwornik przyjaźnili się i lubili ze sobą balować. Świadectwem zabaw są zaproszenia, które wzywały do modnej Esplanady czy Jamy Michalikowej – każda impreza miała temat przewodni. Na przykład „Porwanie Europy” czy „Białe szaleństwo”. Wśród atrakcji przewidziano „rumbę na linie” oraz „pierwszorzędne wolty i wyżerkę”. Zwornik działał dziesięć lat – do wybuchu wojny. W tym czasie grupa zorganizowała ponad dwadzieścia wystaw w Polsce i zagranicą.
Jej dokonania przypomina wystawa w Muzeum Górnośląskim. Nie zabraknie obrazów Czyżewskiego, Fedkowicza, Krchy, Schinagla i Pronaszki.
Tekst: Weronika Kowalkowska, Stanisław Gieżyński
Zdjęcia: katalogi galerii i muzeów
