Wiesiołek na zdrowie i urodę

Wiesiołek

Jeśli chcemy mieć dużo pszczół w ogrodzie, a do tego przydomową apteczkę, powinniśmy wybrać wiesiołka. Jego cudnie żółte kwiaty (rzadziej zdarzają się inne kolory) są miododajne i skutecznie kuszą owady.

Wiesiołek na rabacie

W Polsce znajdziemy około trzydziestu gatunków tej rośliny (Oenothera sp.), ale na świecie jest ich ponad trzy razy więcej. Na łąkach najczęściej natkniemy się na wiesiołka dwuletniego (Oenothera biennis), wszędobylskie zioło o intensywnie żółtych kwiatach. Bardziej dekoracyjne wysiewane w ogrodach gatunki pochodzą z Ameryki Północnej i są wieloletnimi bylinami: wiesiołek ozdobny, zwany też missouryjskim (O. macrocarpa), czworokątny (O. tetragona), krzewiasty (O. fruticosa), powabny, inaczej meksykański (O. speciosa).

Wszystkie mają jasno- lub ciemnożółte kwiaty z wyjątkiem powabnego o kwiatach jasnoróżowych. Dodatkowo krzewiasty wyróżnia się ozdobnymi czerwonymi pąkami.

Kwiaty wiesiołków mają charakterystyczny kształt rozetki o dużych, sercowatych płatkach. Otwierają się późnym popołudniem i całą noc wydzielają słodki zapach. Rankiem więdną. Pąków jest jednak na tyle dużo, że roślina kwitnie przez całe lato. Są spore – u wiesiołka dwuletniego osiągają 4-6 cm średnicy, u ozdobnych gatunków nawet 10 cm. Owoce w kształcie torebki, ususzone, będą zimą ciekawą dekoracją.

Niektórymi gatunkami wiesiołka rekultywuje się hałdy i tereny pokryte popiołem wulkanicznym. Jeśli więc nasz ogród pozostawia dużo do życzenia, wiesiołek to strzał w dziesiątkę.
Pomoże, nie żądając dużo w zamian. Susza, mróz, słońce, nawet piaszczysta gleba – w każdych warunkach sobie poradzi. Nie ruszą go żadne choroby. Jest tylko wrażliwy na podtapianie – na podmokłym gruncie nie przetrwa zimy.

Wiesiołek - uprawa

Roślinę da się wysiewać lub rozmnażać przez kłącza. Wiesiołek krzewiasty ma rozetkowate liście odziomkowe, które pojawiają się po kwit-nieniu – można je wtedy oddzielić od głównej rośliny. Aby jednak nasiona mogły wykiełkować, muszą przez jakiś czas przebywać w chłodzie. Jest niesamowicie ekspansywny: łatwo się rozsiewa, kłącza silnie się rozrastają. Warto więc zostawić trochę więcej miejsca między sadzonkami. Przesadzania nie lubi. Na rabacie wiesiołki dobrze wyglądają w towarzystwie mocno różowej firletki omszonej i roślin typowo łąkowych, jak: łubin, wyka, złocień, macierzanka.

Wiesiołek - właściwości lecznicze

Kiedy J.R.R. Tolkien we „Władcy pierścieni” pisał o liściach athelas, prawdopodobnie zainspirował się wiesiołkiem i jego cudownymi właściwościami. Jeden z bohaterów, Aragorn, naparem z tej rośliny przemywał rany Froda: „Ostry aromat wypełnił kotlinę, a ci, co się nachylili nad parującym kociołkiem, od razu poczuli się pokrzepieni”.

Już kilkaset lat temu roślinę nazwano królewskim lekiem. Goiła rany i stłuczenia, pomagała przy astmie, używano jej jako środka przeciwbólowego. Dziś wiadomo też, że jest sprzymierzeńcem kobiet: łagodzi bóle miesiączkowe, napięcia przedmiesiączkowe, dolegliwości podczas menopauzy, walczy z migreną i suchą skórą. I to wciąż nie koniec listy przypadłości, na które pomaga: obniża cholesterol, ciśnienie, poprawia trawienie i wspomaga odchudzanie. Z nasion bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe produkuje się olej, który dodaje się też do kosmetyków. Uwaga: nie wolno go stosować we wczesnej ciąży – może podrażniać jelita i żołądek.

Sami też zrobimy domowe lekarstwo. Napar na kaszel: jedną łyżkę nasion lub liści zalewamy szklanką wrzącej wody i trzymamy pod przykryciem 15 minut. Pijemy po odcedzeniu. Tabletki na odporność: nasiona mielemy na proszek, stosujemy 3-4 razy dziennie po jednej łyżce, popijamy wodą.

Wiesiołek w kuchni

Wiesiołek nieźle smakuje i jak wygląda na talerzu! Jego kwiaty wrzucimy do sałaty z sosem winegret, a z liści zrobimy orzeźwiający napój. Pyszne są ugotowane i posiekane korzenie przypominające w smaku brukiew (zbieramy je późną jesienią lub wczesną wiosną). Natomiast wysuszone mielimy na mąkę i smażymy placuszki. Kto się skusi na rabatkę do schrupania?

■ Nazwa pochodzi od staropolskiego „wiesioły”, czyli wesoły.
■ W starożytności był składnikiem eliksirów miłosnych i na potencję.
■ W Rosji, w noc kupały, wkładano go pod poduszkę, by wywołać prorocze sny.
■ Dla smaku dodawano go kiedyś do wina.
■ Nasiona potrafią przeżyć w ziemi 80 lat i wciąż mogą kiełkować.

Wiesiołek w pigułce

Miejsce najlepiej słoneczne, ale toleruje też łagodny półcień.
Gleba próchniczna sucha lub średnio wilgotna. Daje sobie radę także na glebach słabych, piaszczystych.
Kwitnienie maj – lipiec
Wysokość
dwuletni – 50-100 cm
ozdobny – do 20 cm
czworokątny – 50-80 cm
krzewiasty – 30-60 cm
powabny – 50 cm
kwiaty jasnożółte lub intensywnie żółte. Znajdziemy też odmiany pomarańczowe. Niektóre gatunki ozdobne (wiesiołek powabny) są jasnoróżowe albo białe.

Na co uważać
Generalnie jest odporny na mrozy, z jednym wyjątkiem: wiesiołka powabnego lepiej przykryć na zimę warstwą torfu.

Tekst: Aleksandra Janusz
Zdjęcia: Garden World Images, Flora Press, Shutterstock