Eden, raj - co rosło w biblijnym ogrodzie?

Niewinna lilia, lecznicza ruta czy dziewanna, od której kształt wzięła menora. Na kartach świętej księgi znajdziemy aż 256 roślin. Które rosły w Edenie - biblijnym raju?

Pierwszym architektem krajobrazu był Bóg, a pierwszym ogrodem – Eden. Wiemy o nim niewiele, szczegółowych opisów brak. Wiadomo tylko, że żyjący w nim ludzie byli niewiarygodnie szczęśliwi. Niestety, nie udało się odtworzyć boskiego dzieła. Co wcale nie znaczy, że nie warto próbować.

Jeden z ciekawszych ogrodów po- święconych roślinom występującym w Biblii zobaczymy w Polsce, w Ziołowym Zakątku na Podlasiu. To kilkaset metrów otoczonych ceglanym murem na wzór średniowiecznego klasztoru. Obok, na łące, stoi XVII-wieczny drewniany kościółek obsadzony kwiatami i ziołami, jest staw obrośnięty tatarakiem i rosarium.

Co rośnie w świętej księdze?

Aby się dostać do ogrodu, otwieramy drewnianą furtę. Najlepiej robić to latem albo jesienią. Pod koniec sezonu rośliny tak bardzo się panoszą, że trudno dostrzec grządki, na których je posadzono. Raczej mamy wrażenie, że jesteśmy w wiejskim ogródku. Ale ma to swój urok.

Na drewnianych tabliczkach spisano cytaty i opowieści biblijne. Zobaczymy tu bluszcz pospolity (Hedera helix L.), którym w pierwszych wiekach chrześcijaństwa dekorowano domy i kościoły na Boże Narodzenie (niestety, z czasem te pomysły uznano za obyczaj pogański). Na środku rośnie dzika jabłoń (Malus sylvestris Mill). Rajskie drzewo pojawia się w księdze sześć razy, ale chyba jednak chodziło o inną roślinę. Jabłoń w ogrodzie w zakątku wzięła się z przedstawień na średniowiecznych i renesansowych obrazach.

Na honorowym miejscu rośnie gorejący krzew Mojżesza, którym prawdopodobnie był dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.). Roślina wydziela ogromne ilości olejków eterycznych i kiedy jest gorąco, może się sama zapalić. Jest bylica boże drzewko (Artemisia abrotanum L.), z której robiono wieńce i kadzidła. Wystarczy rozetrzeć w dłoni liść, by poczuć cytrynowy zapach. Pod rącznikiem pospolitym (Ricinus communis L.) schronienie znalazł Jonasz. Warto zwrócić uwagę na liście wrotyczu balsamicznego (Tanacetum balsamina L.), symbol trwałości i nieśmiertelności. Służyły często jako aroma- tyczne zakładki do modlitewników. A to tylko początek lekcji przyrody i religii. Naukowcy doliczyli się na kartach Biblii 256 roślin i prawie wszystkie udało im się zidentyfikować.

Za klasztornym murem

Na uprawie roślin biblijnych, i nie tylko, jak mało kto znali się mnisi. Już w IV wieku na terenach Egiptu i Palestyny udowadniali, że nawet pustynię można odmienić. Wystarczyły modlitwa i ciężka praca, aby miejsce martwe i demoniczne zamieniło się w gęstwinę na podobieństwo raju.

Z czasem mnisi osiągnęli mistrzostwo, o czym świadczą tereny zielone wokół opactwa Sankt Gallen. Na planie z IX wieku widzimy założone grządki ziołowe, warzywne i sad. Są tu także poletka lilii białej (Lilium candidum L.), która pojawia się w Biblii aż 15 razy i uznawana jest za najpiękniejszy kwiat. Zapachem zapewne zniewalało rosarium, w którym nie mogło zabraknąć dzikiej róży (Rosa canina L.). „Uwijmy sobie wieniec z róż, zanim zwiędną” - czytamy w Księdze Mądrości.

Śladem świętych ogrodów

Muszyńskie Ogrody Biblijne są największe w Polsce (1,3 ha). Rośliny są pretekstem do opowieści o przejściu przez Morze Czerwone, o Górze Synaj, Sodomie i Gomorze i innych historiach. Są bardziej tłem dla świętych pomników czy instalacji.

Ogród biblijny w Proszowicach jest najstarszy w Polsce, ale niewielki (ok. 10 a). Posadzono w nim rośliny popularne w Ziemi Świętej, a także występujące w Biblii. Podkreślono ich symboliczny charakter.

Ogród w Myczkowcach ma ok. 80 a. Tworzą go obrazy nawiązujące do biblijnych opowieści, ułożone chronologicznie, tak jak opisują to poszczególne księgi – od menory posadzonej z bukszpanu po poletko jęczmienia, pszenicy i lnu nawiązujące do pobytu Izraelitów w Egipcie. Jest też Ziemia Obiecana, kraj mlekiem i miodem płynący. Zobaczymy tu rośliny, które były nie tylko podstawą diety, ale i świetnym materiałem budowlanym – oliwki, figi, palmy daktylowe, dęby, mirty i wiele innych.

Forde Abbey – ten ogród zaczęli uprawiać cystersi 900 lat temu. Sadzili sezonowe warzywa, mieli też drzewka owocowe. Dziś to jeden z piękniejszych ogrodów w południowej Anglii.

Tekst: Beata Woźniak
Zdjęcia: Bridgeman/Photo Power, Shutterstock