Berberys
Liście ma purpurowe, fioletowe, złote, soczyście zielone. I zawsze jędrne czerwone jagody. Ale nie traktujmy go tylko jako rośliny ozdobnej. Berberys słynie też z innych talentów – sprawdza się w kuchni i w domowej apteczce, pomaga urodzie i chroni ogród przed wścibskimi spojrzeniami. Przy tym może rosnąć niemal wszędzie, bo niegroźne są mu szkodniki ani zanieczyszczenia.
Berberys - właściwości
Największym skarbem berberysu są owoce. Sięgała po nie chętnie już polska szlachta i robiła nalewki – nie tylko smaczne, ale też skutecznie zwalczające gorączkę. Czesi do dziś robią wino pomagające na... bóle głowy. A ponieważ owoce rośliny zawierają kwas askorbinowy, czyli popularną witaminę C, używają ich także cukiernicy, bo świetnie zastępują cytrynę (to dlatego berberys nazywano dawniej kwaśnicą lub po prostu polską cytryną). Ze świeżych owoców zrobimy soki, powidła, dżemy, suszone sprawdzą się jako musli.
Ale uwaga: przetwory z berberysu u małych dzieci mogą wywołać nudności, nie są też wskazane dla kobiet w ciąży. Zresztą w ogóle najlepiej sięgać po nie tylko od czasu do czasu, bo obecna w roślinie berberyna (alkaloid) odkłada się w sercu, wątrobie i trzustce.
Jeśli więc nie dżem, to może... krem? Owoce berberysu wchodzą w skład wielu kosmetyków do pielęgnacji skóry zniszczonej, suchej, łuszczącej się, z oznakami starzenia, a także tej z przebarwieniami (ze względu na wspomnianą witaminę C). Wreszcie są składnikiem kremów do opalania – jako naturalny bloker promieni UVA i UVB.
Berberys - żywopłot idealny
Już w średniowieczu odkryto, że berberys może być skutecznym lekiem w walce z żółtaczką i malarią – ceniła go święta Hildegarda i polecała w swoich pracach o ziołolecznictwie. W XVII wieku Anglicy zaczęli stosować go na problemy z wątrobą.
Lista chorób, które leczy, jest bardzo długa. Kora i korzenie mają właściwości bakteriobójcze i hamują rozwój komórek rakowych. Odwar z liści pobudza wydzielanie soków trawiennych i jest skuteczny w leczeniu chorób dróg żółciowych. Roślina poprawia odporność organizmu, zwiększa krzepliwość krwi, przynosi ulgę osobom cierpiącym na reumatyzm. Obniża ciśnienie, łagodzi zapalenie spojówek, przywraca apetyt. Wreszcie dobrze działa na samopoczucie.
Aż dziwne, że kiedyś ją... tępiono. Wszystko dlatego, że jest żywicielem pośrednim dla groźnego pasożyta zbóż i groziła uprawom. Z drugiej strony od zawsze sadzono ją na miedzy, bo cierniowe pędy powstrzymywały zwierzęta.
Do dziś berberys często kojarzony jest z rośliną świetnie nadającą się na żywopłoty (odmiany ’Red Pillar’, ’Erecta’ i ’Thunberga’). Gęsty i efektowny, odporny na mróz i szkodniki, mało wymagający i dobrze znoszący cięcie – czy ktoś jeszcze ma wątpliwości, że berberys to roślina idealna?
■ Rośnie do półtora metra, silnie się rozrasta, ale dobrze znosi strzyżenie, ciąć można cały rok.
■ Kolory – od jasnozielonego, poprzez złociste, różowe, czerwone, do purpurowych; owoce w różnych odcieniach czerwieni i granatu.
■ Kwitnie: maj – czerwiec.
■ Ziemia: lekka wapienna, gliniasta i żyzna, ale nie jest zbyt wymagający, toleruje też glebę piaszczystą i zasoloną.
■ Miejsce: raczej słoneczne.
■ Mrozoodporny, wyjątek – berberysy zimozielone, np. chiński Julianny czy chilijski, trzeba na zimę okryć.
■ Najciekawsze odmiany: ’Atropurpurea’ o liściach czerwonych, ’Aurea’ o liściach złocistych (wrażliwa na brak słońca, ale też nadmiar), ’Coronita’ o liściach czerwonych, na brzegach zielonożółtych, ’Kórnik’ o liściach bladych, pstrych, ’Golden Ring’ o czerwonych liściach ze złotym obrzeżem, ’Profesor Sękowski’ o liściach, które wiosną są czerwone, a latem zielone z jaśniejszą obwódką.
Berberys - przepisy
Konfitura z berberysu
Szklankę cukru rozpuść w bardzo małej ilości wody, dodaj szklankę jagód berberysu i chwilę gotuj, zostaw pod przykryciem. Następnego dnia ponownie zagotuj owoce i znów odstaw do ostygnięcia. Czynność powtarzaj przez 3 dni. Przygotowane owoce przełóż do wyparzonych słoiczków.
Sok z czerwonych jagód
Weź kilogram owoców berberysu, gotuj. Kiedy będą miękkie, przetrzyj przez sitko, wyciśnięty sok zostaw na noc. Następnego dnia wsyp kilogram cukru i gotuj pół godziny. Po ostudzeniu przelej do butelki. Trzymaj w ciemnym, chłodnym miejscu.
Wino berberysowe
2,5 kilograma owoców (najlepiej zebranych w styczniu) zalej 6 litrami wrzątku. Gdy wywar wystygnie, dodaj 1 g drożdży winiarskich bordeaux, bourgogne lub malaga i 4 g pożywki drożdżowej (sprzedawana jest zazwyczaj razem z drożdżami), odstaw na 48 godzin, kilka razy dziennie zamieszaj. Po 2 dniach przecedź, wywar wlej do butli, a owoce rozgnieć i zalej 2 litrami wody. Następnego dnia przecedź, powstały wywar zagotuj, rozpuść 2,8 kilograma cukru i dodaj do moszczu w baniaku.
Tekst: Justyna Rudzka
Zdjęcia: GAP Photos/East News, GAP Photos
Zobacz więcej:
